Wat is een norm?
De Belgische wet van 3 april 2003 betreffende de normalisatie en richtlijn 98/34/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 juni 1998 definiëren een norm als “een technische specificatie die door een erkende instelling met normatieve activiteiten met het oog op een herhaalde en voortdurende toepassing is goedgekeurd, waarvan de inachtneming niet verplicht is en die tot één van de volgende categorieën van normen behoort:
Een internationale norm: een norm die door een internationale normalisatie-instelling wordt aangenomen en ter beschikking van het publiek wordt gesteld.
Een Europese norm: een norm die door een Europese normalisatie-instelling wordt aangenomen en ter beschikking van het publiek wordt gesteld door de nationale normalisatie instituten van CEN, CENELEC en ETSI.
Een nationale norm: een norm die door een nationale normalisatie-instelling wordt aangenomen en ter beschikking van het publiek wordt gesteld.
Voorts vermeldt artikel 3 van de Belgische wet van 3 april 2003 betreffende de normalisatie:
“Normen geven de regels van goed vakmanschap weer die, op het ogenblik dat ze worden aangenomen, gelden voor een bepaald product, een bepaald procedé of een bepaalde dienst.”
Soorten normen
De Belgische normen worden gepubliceerd door het NBN. Uit hoofde van het KB (Koninklijk Besluit) van 30 juli 1976, gewijzigd door het KB van 23 oktober 1986, onderscheidt men gehomologeerde (of bekrachtigde) normen en geregistreerde normen.
Gehomologeerde normen
De gehomologeerde normen resulteren uit de unanimiteit van de bevoegde (sub)commissie van het NBN. Die commissie is samengesteld uit vertegenwoordigers van de producenten, openbare besturen, gebruikers en universitaire, wetenschappelijke, technische en commerciële middens die geïnteresseerd zijn in de op te stellen norm.
Dergelijke normen worden eerst opgesteld onder de vorm van een ontwerpnorm die ter kritiek wordt gepubliceerd. Na onderzoek van de geleverde kritiek kan de norm door de koning worden gehomologeerd d.m.v. de handtekening van de federale Minister van Economische Zaken. In bepaalde gevallen (eis van de Europese Unie) kan het NBN normen laten homologeren zonder eenparig positief advies van de bevoegde (sub)commissie.
Het Koninklijk Besluit dat de normen homologeert (of een homologatie schrapt) wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De gehomologeerde normen worden in het Nederlands en het Frans gepubliceerd.
Geregistreerde normen
De geregistreerde normen zijn de andere type normen. Het NBN kan ook normen of publicaties registreren van gelijksoortige buitenlandse instellingen of internationale normalisatieorganismen (bijvoorbeeld ISO of CEN). In principe is de registratie gebaseerd op een consensus van de bevoegde NBN-commissie (samengesteld zoals voor de homologatie). Het NBN kan echter ook tot registratie overgaan zonder die toestemming indien het niet-registreren tegen de onderschreven verbintenissen zou indruisen.
De registratie (of de schrapping van een registratie) van normen wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De geregistreerde normen worden door het NBN gepubliceerd met een tweetalig schutblad met de initiële technische inhoud van het document in het Engels, Frans en/of Duits naargelang de beschikbare versies.
In principe zijn deze normen niet bindend. Niettemin worden de gehomologeerde of geregistreerde Belgische normen juridisch beschouwd als de regels van de kunst of de goede praktijk. De naleving ervan levert een vermoeden van technische kwaliteit op, terwijl het feit dat ervan afgeweken wordt een technische rechtvaardiging op basis van proeven of andere bewijzen, overeen te komen tussen de producent en de klant, noodzakelijk maakt.
De normen hebben echter een verplicht karakter indien ze als referentie worden vermeld in reglementaire teksten zoals bestekken of gelijkwaardige documenten, openbare aanbestedingen of speciale overeenkomsten. In dat geval volstaat het de referentie van het nummer van de norm en het jaar te gebruiken.
Type normen
In het domein van verlichting kunnen we verschillende types normen identificeren met elk een eigen doeleinde. Naast normen die zich toeleggen op de fysische onderbouw van licht en visuele waarneming, zijn er normen die gericht zijn op de ‘Toepassingen’ die verlichting algemeen behandelen en normen die gericht zijn op ‘Producten’ die in het bijzondere product prestaties beschrijven.
Normen gericht op “Toepassingen”
Normen die op toepassingen gericht zijn hebben niet als doel om kwaliteit van de producten te garanderen maar streven naar een gepaste lichtsfeer in functie van de visuele taken. Deze normen behandelen geen specifieke verlichtingsproducten maar beschrijven het visueel comfort in een ruimte in zijn geheel.
Normen gericht op “Producten”
Normen die op producten gericht zijn hebben aandacht voor alle componenten van lichtbronnen en armaturen. We kunnen hier verschillende types normen onderscheiden:
- Normen die tot doel hebben om een goede communicatie tussen de partijen te bevorderen door een terminologie en communicatiemiddelen vast te leggen.
- Normen die de meetmethodes en –procedures definiëren om vergelijking van productkarakteristieken mogelijk te maken.
- Prestatienormen die een eenduidige bepaling van prestaties en een productmarkering toelaten.
- Normen op vlak van veiligheid die elektrische, thermisch, optische en fotobiologische veiligheid en goede werking nastreven.
- Normen over elektromagnetische compatibiliteit die aspecten van uitzenden, verspreiding en ontvangen van elektromagnetische golven bepalen.
- Normen die aspecten in verband met het ontwerp van producten voor verlichting beschriiven, zoals maatvoering, toleranties en andere fysische karakteristieken en ook een eventuele uitwisselbaarheid van producten beogen.
Normen ontwikkelen
Hoe komen normen tot stand? Welke fasen doorlopen ze? En hoe kan je zelf je stem laten horen bij normontwikkeling? Voor een overzicht verwijzen we graag naar de website van NBN.
Meewerken aan het openbaar onderzoek
Voor de goedkeuring van een norm wordt het normontwerp eerst nog onderworpen aan een openbaar onderzoek. Iedereen kan dan commentaar geven op het ontwerp.
Wat is een Openbaar onderzoek?
Vóór een nieuwe norm wordt gepubliceerd, heb jij twee maanden de tijd om je opmerkingen over het normontwerp te formuleren tijdens het openbaar onderzoek.
Waarom is deelnemen een goed idee?
Heb je kanttekeningen bij de norm? Dan is meewerken aan het openbaar onderzoek zeker waardevol. Je leert de nieuwe/aangepaste norm al kennen vóór publicatie. En hoe meer opmerkingen je levert, hoe meer je je eigen stempel kan drukken op de nieuwe norm. De bevoegde normcommissie bekijkt en verwerkt alle opmerkingen.
Hoe laat je je stem horen?
Wil je Belgische (NBN) of Europese (CEN) normen bijsturen? Via het Public Enquiry Portal van NBN bekijk je de normontwerpen en geef je commentaar. NBN speelt dat door aan de bevoegde normcommissie.
Meer info is terug te vinden op de website van NBN.
Belangrijkste verlichtingsnormen
Om up to date te blijven in uw lastenboeken en applicaties, raadt het BIV de Belgische verlichtingsexperten aan om te refereren naar onderstaande normen: